Pertsona guztion beharra da noizbehinka naturarekin bat egitea, eta udako solstizioaren inguruko ospakizunek horretarako aukera ematen dute.
Naturaren eta bizitzaren zikloak ulertzearekin batera kultura guztiek sortu dituzte ziklo berri ona eta oparoa eskatzeko errituak. Udako solstizioko errituetan, negukoetan bezala, suaren eta uraren garrantzia goratu da belaunaldiz belaunaldi.
Eguzkia goienean dagoenean sanjoan-suak txarra erretzeko ahalmena dauka. Nahikoa omen da atzean utzi nahi dena paper batean idaztea, sutara botatzea eta honakoa edo antzeko zerbait esatea:
“ To zan, zaharra eraman eta berria ekar zan!”
“Txarrak eraman eta onak ekarri!”
Suaren gainetik jauzi egin baino lehen, ez da ahaztu behar formula magiko zaharra errepikatzea:
“ San Joan, San Joan berde,
artoa eta garia gorde,
lapurrak eta gaiztoak erre.
Biba San Joan berde!”
Baina ez bakarrik suak, urak ere botere miresgarria hartzen du urteko gaurik motzenaren bukaeran, gaixotasunak sendatzeko eta ikusten ez dena ere garbitzeko ahalmena baitauka. Solstizioaren eguneko egunsentian itsasoan edo errekan murgiltzea, iturrietan eskuak eta aurpegia garbitzea, zelaietako ihintzez oinak bustitzea… horiek guztiek balio omen dute berritzeko eta indartzeko.
Eta udako solstizioan, suarekin eta urarekin batera, hirugarren elementu bat ere nabarmentzen da: natura bera. Herri askotan maiatzeko zuhaitza edo sanjoan zuhaitza jartzen dute herriko plazan, zutik, herria gaitz guztietatik babesteko. Bestalde, sinesmenak dio San Joan egunean hartutako landareek babesa ematen dutela urte osoan, bereziki lizar edo elorri-zuri adaxkak badira.
Urteroko erritu horietan pertsonen arteko loturak estutzen dira. Harreman sareen irudia dira suaren edo zuhaitzen inguruko soka-dantzak, zortzikoak edo kintoen dantzak. Ohitura horien adibidea da Urdiango neska gazteek abesten duten San Juango kantaita:
Tradizioak mundua ulertzeko modu zahar baten oihartzuna ekartzen du, baina, oraingo bizimodura egokituz gero, baliagarria izan daiteke oraindik. Izan ere, egun, lehen bezala, beharrezkoa da zikloak ixtea eta garai berriei ongietorria ematea. Suaren gainetik jauzi egitean, haurrek Gora oporrak! oihukatuko dute eta helduok, agian, Birus gaiztoak erre! eta, horrela, bat eginen dute suaren inguruan zirrara sentitu duten belaunaldi guztiekin.
ARG: © Patxi Pitillas
Testua: CC BY-SA 4.0